Asertywność – co to znaczy? Kim jest osoba asertywna i czym zachowanie asertywne

Współczesny świat stawia przed nami niezliczone wyzwania. Komunikacja z innymi ludźmi, czy to w życiu prywatnym, czy zawodowym, stała się jednym z kluczowych aspektów naszej codzienności. Efektywne porozumiewanie się z otoczeniem jest teraz bardziej cenione niż kiedykolwiek wcześniej. Tutaj pojawia się pytanie: jak skutecznie wyrażać swoje zdanie, broniąc jednocześnie własnych granic oraz szanując prawa innych? Odpowiedź brzmi: przez asertywność.

Asertywność, często mylona z agresją lub uległością, jest terminem, który przez lata zyskiwał na znaczeniu i stał się wręcz kluczowy w wielu dziedzinach naszego życia. Niemniej jednak wiele mitów wciąż krąży na jej temat. W niniejszym artykule spróbuję przybliżyć czytelnikowi ideę asertywności, omówić jej korzyści oraz obalić niektóre powszechne mity. Napiszę też kim jest osoba asertywna i czym jest zachowanie asertywne. Czy asertywności można się nauczyć? Na to pytanie również postaram się odpowiedzieć. Zapraszam do lektury.

Co to jest asertywność?

Zanim zaczniemy zgłębiać zagadnienie asertywności oraz jej znaczenie w codziennym życiu, warto zacząć od podstaw. Pojęcie asertywności może być dla wielu znane, lecz czy naprawdę rozumiemy, co kryje się za tym terminem? Kluczowym aspektem każdej dyskusji jest precyzyjna definicja używanych pojęć. Właśnie dlatego pierwszym krokiem na naszej drodze do zrozumienia asertywności będzie jej dokładna definicja. Tylko dzięki temu będziemy w stanie dostrzec, jak wiele korzyści niesie ze sobą ten typ postawy i jak różni się on od innych, często mylonych z nim, zachowań. W tej części przyjrzymy się bliżej asertywności, jej granicom oraz temu, jakie miejsce zajmuje w spektrum między agresją a uległością.

Definicja asertywności, czyli czym jest asertywność

Asertywność to umiejętność wyrażania swojego zdania, uczuć i potrzeb w sposób jasny, stanowczy i pełen szacunku (zarówno dla siebie jak i dla innych). To także umiejętność stawiania granic i umiejętność odmawiania. Asertywność to także zdolność do chwalenia, dziękowania i gratulowania. To postawa szacunku wobec siebie i innych. To umiejętność krytykowania bez ranienia i przyjmowania krytyki od innych. To predyspozycja do życia w zgodzie z własnymi przekonaniami i wartościami przy jednoczesnym uszanowaniu wobec przekonań i wartości innych ludzi. 

Bycie asertywnym nie oznacza bycia agresywnym. Chociaż oba te pojęcia mogą się na pierwszy rzut oka wydawać podobne, różnią się znacząco. Asertywność polega na umiejętności wyrażania swojego stanowiska w sposób, który szanuje zarówno nasze własne prawa, jak i prawa innych osób. Stanowczy, ale jednocześnie otwarty na kompromis. To postawa „ja jestem ok, ty jesteś ok”. 

Przykładowo, gdy ktoś narusza nasze granice, osoba asertywna potrafi wyrazić swoje niezadowolenie w sposób jasny, bez krzyku czy agresji. Mówi „Nie zgadzam się z tobą” zamiast „Jesteś w błędzie”. Asertywność to umiejętność mówienia „tak” lub „nie” bez poczucia winy czy obawy przed odrzuceniem.

Definiując asertywność, nie możemy pominąć jej znaczenia w codziennych sytuacjach. Czy to w trakcie dyskusji z rodziną, negocjacji w pracy czy po prostu rozmowy z przyjacielem, umiejętność wyrażania swojego zdania w sposób stanowczy może zdecydowanie ułatwić porozumienie i budować trwałe, zdrowe relacje.

Podsumowując, asertywność to więcej niż tylko sposób mówienia lub postępowania. To postawa, która pozwala nam w sposób uczciwy i szanujący wyrażać siebie, jednocześnie dbając o relacje z otoczeniem.

Asertywność a postawa agresywna

Przechodząc do głębszej analizy asertywności, warto zastanowić się nad tym, czym dokładnie różni się ona od postawy agresywnej. Choć na pierwszy rzut oka mogą one wydawać się podobne, kryją w sobie zupełnie różne intencje i skutki.

Postawa asertywna, jak już wcześniej wspomniano, polega na umiejętności wyrażania własnych myśli, uczuć i potrzeb w sposób jasny, stanowczy i pełen szacunku. Osoba asertywna potrafi komunikować się z innymi w sposób, który szanuje zarówno jej prawa, jak i prawa innych. Działa w oparciu o wzajemne zrozumienie i poszanowanie granic, nie forsując swojego zdania za wszelką cenę. To postawa „ja jestem ok, ty jesteś ok”. 

Z kolei postawa agresywna, mimo że może również wydawać się stanowcza, jest pozbawiona szacunku wobec innych. Osoba agresywna często dąży do osiągnięcia swojego celu bez względu na innych, narzucając swoje zdanie i ignorując uczucia oraz prawa innych ludzi. Tam, gdzie postawa asertywna buduje mosty i otwiera drogę do kompromisu, agresja je niszczy, prowadząc do konfliktów i napięć. Postawę agresywną można wyrazić słowami „ja jestem ok, ale ty nie jesteś ok”. 

Różnice te są kluczowe, gdyż choć obie postawy mogą prowadzić do osiągnięcia swojego celu, tylko postawa asertywna robi to w sposób, który promuje zdrowe, harmonijne relacje międzyludzkie. Dlatego tak ważne jest, aby nie mylić asertywności z agresją i zdawać sobie sprawę z fundamentalnych różnic między nimi. Asertywność to droga do skutecznej, ale też etycznej i pełnej szacunku komunikacji.

 Asertywność a postawa uległa

Kiedy mówimy o asertywności, równie ważne jak zrozumienie różnicy między postawą asertywną a agresywną jest dostrzeżenie odmiennego bieguna – postawy uległej. Brak asertywności, często przejawiający się jako uległość, jest kolejnym obszarem, który warto zanalizować w kontekście skutecznej komunikacji.

Osoba uległa często postrzega siebie przez pryzmat innych, dając im przewagę w relacji i umniejszając własne potrzeby i uczucia. Owa postawa prowadzi do tego, że jednostka nie potrafi wyrazić swojego zdania, obawiając się konfliktu czy nieporozumienia. Taka postawa jest ściśle związana z niską samooceną, co sprawia, że osoba uległa często czuje się niedoceniana i niespełniona. Postawę uległą można wyrazić słowami „ja nie jestem ok, ale ty jesteś ok”.

Choć postawa uległa wydaje się być przeciwnością postawy agresywnej, obie są w rzeczywistości dwiema stronami tej samej monety, której rdzeniem jest brak prawidłowej komunikacji. Tam, gdzie postawa agresywna ignoruje prawa innych, postawa uległa pomija własne. W obu przypadkach komunikacja jest zaburzona i nie prowadzi do zdrowych, wzajemnych relacji.

Kluczowym celem asertywności jest więc znalezienie złotego środka między tymi dwoma skrajnościami. Dzięki temu możliwe jest zachowanie własnych praw i potrzeb, jednocześnie szanując i doceniając innych. Asertywność umożliwia prawidłową samoocenę, postrzeganie siebie jako istoty równie ważnej w relacji z innymi, bez konieczności dominacji czy uległości. Właśnie dlatego warto pracować nad swoją asertywnością i zdawać sobie sprawę z tego, jak ważne jest jej miejsce w naszym życiu.

Dalsza część artykułu pod nagraniem. 

Kim jest osoba asertywna?

Rozumienie asertywności jako umiejętności czy postawy to jedno, ale jak rozpoznać asertywną osobę w rzeczywistości? Czym charakteryzuje się jej zachowanie, myśli i emocje? Aby odpowiedzieć na te pytania, musimy przyjrzeć się bliżej cechom, które wyróżniają osoby asertywne.

• Przede wszystkim, asertywna osoba posiada zdolność do jasnego i stanowczego komunikowania swoich myśli, uczuć i potrzeb, jednocześnie szanując innych. Nie oznacza to bycia bezkompromisowym. Wręcz przeciwnie, osoba asertywna jest otwarta na dialog i gotowa do współpracy, ale nie na koszt własnego samopoczucia czy wartości.
• Kolejną ważną cechą osoby asertywnej jest zdolność do pełnego szacunku słuchania. Oznacza to umiejętność słuchania innych bez oceniania, przerywania czy formułowania odpowiedzi zanim druga osoba skończy mówić. Asertywna osoba potrafi słuchać z empatią, jednocześnie trzymając się swojego stanowiska.
• Wysoka samoocena i pewność siebie to kolejne atrybuty asertywnej osoby. Nie chodzi tutaj o arogancję, ale o zdrowe poczucie własnej wartości. Asertywna osoba wie, czego chce, zna swoje mocne strony, ale też jest świadoma swoich słabości i potrafi je akceptować.
• W kontekście relacji międzyludzkich, osoby asertywne potrafią stawiać granice. Wiedzą, kiedy powiedzieć „tak”, ale również kiedy odmówić. Dzięki temu, są w stanie budować relacje oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu.

Podsumowując, asertywna osoba to ktoś, kto zna siebie, wie, czego chce i potrafi to komunikować w sposób jasny, ale jednocześnie szanujący innych. To osoba, która ceni siebie i innych, dążąc do harmonii w relacjach i wspólnego dobra.

Czym jest zachowanie asertywne?

Po zrozumieniu, kim jest osoba asertywna, naturalnie nasuwa się pytanie o to, w jaki sposób manifestuje się to w codziennym zachowaniu. Zachowanie asertywne to coś więcej niż tylko mówienie własnego zdania; to cała gama umiejętności komunikacyjnych, które wpływają na jakość naszych relacji z innymi.

Przede wszystkim, człowiek asertywny potrafi wyrażać swoje myśli, uczucia i potrzeby w sposób jasny i adekwatny do sytuacji. Oznacza to, że potrafi dostosować swój przekaz tak, by był zrozumiały dla innych, ale jednocześnie nie zatracił swojej istoty. Nie chodzi tu o dominację w rozmowie, ale o zdolność do wyrażenia siebie w sposób, który jest zarówno szczerzy, jak i pełen szacunku dla innych.

Zachowanie asertywne to również zdolność do słuchania innych bez przerwania, oceniania czy formułowania szybkich wniosków. Człowiek asertywny słucha z zainteresowaniem i empatią, dając przestrzeń dla rozmówcy i szanując jego punkt widzenia.

Ale bycie asertywnym to nie tylko mówienie własnego zdania i słuchanie innych. To również umiejętność odmawiania, mówienia „nie” wtedy, gdy sytuacja tego wymaga (tzw. asertywna odmowa). Osoba asertywna nie pozwala, by naruszano jej granice, ale jednocześnie potrafi odmawiać w sposób, który jest adekwatny i pełen szacunku.

Równie ważnym elementem zachowania asertywnego jest zdolność do przyjmowania krytyki oraz oferowania konstruktywnego feedbacku. Człowiek asertywny rozumie, że krytyka nie musi być atakiem na jego osobę. Rozumie, że może być ona cenną informacją, która pomoże mu się rozwijać.

Podsumowując, zachowanie asertywne to złożony zestaw umiejętności, które pozwalają na skuteczną, pełną szacunku komunikację, chroniąc jednocześnie własne prawa i uczucia. Człowiek asertywny potrafi mówić własnego zdania, słuchać innych, stawiać granice i komunikować się w sposób adekwatny do sytuacji.

Jakie są korzyści z bycia asertywnym?

Asertywność, będąc kluczową umiejętnością komunikacyjną, przynosi wiele korzyści w różnych aspektach naszego życia. Wszystkie te korzyści wynikają z umiejętnego wyrażania swoich myśli, uczuć i potrzeb. Wynikają też z adekwatnego reagowania na sytuacje, które się przed nami pojawiają. Chociaż pełna lista korzyści z asertywności jest długa, skupmy się na tych najbardziej istotnych.

 Korzyści z asertywności w życiu prywatnym

Asertywne zachowania umożliwiają budowanie głębokich, autentycznych relacji opartych na wzajemnym szacunku i zrozumieniu. Dzięki temu relacje z rodziną i przyjaciółmi stają się bardziej satysfakcjonujące. Asertywność pomaga także w stawianiu granic, co jest niezwykle ważne w zachowaniu zdrowego równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Dodatkowo, asertywne osoby łatwiej radzą sobie z konfliktami, dzięki czemu unikają nieporozumień i potrafią budować harmonijne relacje z otoczeniem.

Korzyści z asertywności w życiu zawodowym

Asertywność w pracy przynosi mnóstwo korzyści, zarówno dla pracowników, jak i dla pracodawców. Pracownik, który potrafi komunikować się asertywnie, jest bardziej widoczny w środowisku pracy. Jest też lepiej rozumiany przez kolegów i przełożonych oraz częściej osiąga założone cele. Asertywne zachowania przyczyniają się także do lepszego zarządzania stresem i radzenia sobie z wyzwaniami w miejscu pracy. Dla pracodawców, zespół składający się z osób asertywnych oznacza efektywną komunikację, mniejszą liczbę konfliktów i wyższą produktywność.

Podsumowując, asertywność jest nieocenionym narzędziem, które może przynieść wiele korzyści w różnych dziedzinach życia. Zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym, asertywne zachowania umożliwiają lepsze zrozumienie siebie i innych, co prowadzi do głębszych relacji, lepszej komunikacji i większej satysfakcji z życia.

Mity na temat asertywności

Mówiąc o asertywności, warto również zwrócić uwagę na pewne mity, które otaczają tę umiejętność. Niektóre z nich mogą być źródłem błędnych przekonań i hamować rozwijanie prawdziwej asertywności. Zrozumienie i obalenie tych mitów jest istotne dla tych, którzy dążą do bycia bardziej pewnymi siebie i komunikowania się w sposób asertywny.

Asertywność to sztuka mówienia „nie”

Chociaż asertywność z pewnością obejmuje umiejętność mówienia „nie”, nie ogranicza się tylko do tego. Jest to pełniejsza umiejętność komunikowania swoich myśli, uczuć i potrzeb w sposób konstruktywny.

Ludzie asertywni zawsze otrzymują od innych to, na czym im zależy

Choć bycie asertywnym zwiększa szanse na osiągnięcie zamierzonych celów, nie gwarantuje to automatycznie sukcesu w każdej sytuacji.

Jeśli będę asertywny ludzie nie będą mnie lubić

To błędne przekonanie. W rzeczywistości ludzie często szanują i doceniają osoby, które potrafią wyrażać siebie w sposób jasny i szczerze, dbając jednocześnie o uczucia innych.

Zawsze należy zachowywać się asertywnie

Chociaż asertywność jest ważna, istnieją sytuacje, w których bardziej strategiczne lub dyplomatyczne podejście może być bardziej odpowiednie.

Biegłe posługiwanie się technikami asertywnymi sprawia, że jestem asertywny

Techniki to tylko narzędzia. Prawdziwa asertywność pochodzi z głębokiego zrozumienia siebie i swoich wartości.

Asertywność to egoizm i brak uczuć

Nic bardziej mylnego. Człowiek asertywny ma prawo do dbania o swoje potrzeby, ale robi to w sposób, który uwzględnia i szanuje uczucia innych.

Asertywnym trzeba się urodzić

To kolejny mit. Chociaż niektórzy ludzie mają naturalną skłonność do bycia asertywnymi, dla innych jest to umiejętność, której można się nauczyć. Dlatego też trening asertywności stał się tak popularny i skuteczny w pomaganiu ludziom stać się bardziej pewnymi siebie.

Podsumowując, mity na temat asertywności mogą prowadzić do błędnych przekonań i nieścisłości w jej rozumieniu. Kluczem jest zdolność do rozróżnienia faktów od fikcji i ciągłego kształcenia się w tej dziedzinie.

Dalsza część artykułu – pod nagraniem. 

Czy asertywności można się nauczyć?

Często spotykamy się z pytaniem: „Czy asertywność to wrodzona cecha, czy umiejętność, której można się nauczyć?„. W rzeczywistości, choć niektórzy ludzie mogą mieć naturalne skłonności do bycia asertywnymi, asertywność to zdolność, którą praktycznie każdy może rozwinąć. Współczesne metody nauczania asertywności są różnorodne i dostosowane do indywidualnych potrzeb uczestników. W tej części skupimy się na tym, jak można nabyć i wzmocnić tę cenną umiejętność, korzystając z różnych dostępnych narzędzi i technik.

Szkolenia i warsztaty z asertywności

Rozwój asertywności przez uczestnictwo w szkoleniach i warsztatach to jedna z najbardziej popularnych ścieżek. Te formy edukacji oferują praktyczne podejście do nauki i udoskonalania umiejętności asertywnego komunikowania się.

Podczas takich szkoleń uczestnicy są często zachęcani do aktywnego udziału w różnorodnych ćwiczeniach na asertywność. Te ćwiczenia pomagają zrozumieć, jak w praktyce można reagować w różnych sytuacjach, począwszy od codziennych interakcji, a skończywszy na bardziej skomplikowanych wyzwaniach komunikacyjnych.

Trenerzy często używają scenariuszy i symulacji, aby umożliwić uczestnikom praktykowanie nowych umiejętności w bezpiecznym środowisku. Dzięki temu uczestnicy mają możliwość doświadczenia, jak to jest być asertywnym w praktyce, a jednocześnie otrzymują bezpośrednią informację zwrotną i wskazówki na temat tego, co robili dobrze i gdzie mogą się jeszcze poprawić.

Dodatkowo, grupowy charakter szkoleń pozwala na wymianę doświadczeń i spostrzeżeń z innymi uczestnikami, co często prowadzi do głębszego zrozumienia i większej motywacji do kontynuowania nauki i praktyki po zakończeniu warsztatów.

W skrócie, szkolenia i warsztaty z asertywności są doskonałym miejscem do nauki, praktyki i rozwijania umiejętności asertywnego komunikowania się, dzięki czemu uczestnicy są lepiej przygotowani do skutecznej komunikacji w różnorodnych sytuacjach życiowych.

Sesje coachingu

Poza szkoleniami i warsztatami, indywidualne sesje coachingu to kolejna skuteczna metoda pracy nad asertywnością. W odróżnieniu do grupowych szkoleń, coaching pozwala na bardziej spersonalizowane podejście, dostosowane do indywidualnych potrzeb i wyzwań osoby korzystającej z tej formy wsparcia.

Przede wszystkim, trzeba zrozumieć, że asertywność jest umiejętnością, której nikt nie rodzi się z automatyczną wiedzą jak jej używać. Tak jak większość umiejętności, wymaga to praktyki, refleksji i, co ważne, odpowiedniego wsparcia w trakcie nauki. Takim wsparciem może służyć coach. 

Podczas sesji, coach pomaga klientowi zidentyfikować obszary, w których potrzebuje on poprawy w zakresie asertywności, oraz określić konkretne cele do osiągnięcia. Przez indywidualne ćwiczenia, rozmowy i zadania, klient ma okazję zgłębić swoje przekonania, wyzwania i sukcesy w kontekście bycia asertywnym.

Co więcej, sesje coachingu często skupiają się na konkretnych sytuacjach z życia klienta, co pozwala na praktyczne zastosowanie umiejętności w realnych scenariuszach. Trener może dostarczyć narzędzia, strategie i techniki, które pomogą klientowi stać się bardziej asertywnym w jego codziennym życiu.

Ostatecznie, indywidualne sesje coachingu oferują dogłębną analizę, spersonalizowane wsparcie i możliwość pracy nad asertywnością w tempie dostosowanym do indywidualnych potrzeb każdego klienta.

Psychoterapia

Nie można zapominać o psychoterapii jako o kolejnej metodzie rozwijania asertywności. Często problemy z wyrażaniem własnego zdania mają głębsze korzenie, związane z doświadczeniami z przeszłości, lękami czy niską samooceną. W takich przypadkach, skorzystanie z pomocy specjalisty – psychoterapeuty – może okazać się kluczowe.

Psychoterapia oznacza umiejętność rozpoznawania i rozumienia swoich emocji, przekonań i zachowań. Przez regularne sesje z terapeutą, pacjent ma okazję do refleksji nad tym, co stoi na drodze do bycia bardziej asertywnym. Często problemy z asertywnością są efektem głębszych przekonań na swój temat, które trzeba skonfrontować i przearanżować.

Terapeuta wspiera pacjenta w zrozumieniu, skąd bierze się jego trudność z wyrażaniem własnego zdania i jakie mechanizmy obronne mogą być za to odpowiedzialne. Ponadto, psychoterapia oferuje narzędzia i techniki, które pomagają w przepracowaniu tych przeszkód i rozwinięciu zdolności do asertywnego komunikowania się.

W wielu przypadkach, praca w psychoterapii może prowadzić nie tylko do poprawy asertywności, ale również do głębszego zrozumienia siebie, swoich potrzeb i granic, co w konsekwencji prowadzi do bardziej harmonijnego i zbalansowanego życia.

Podstawowe ćwiczenia i techniki

Zrozumienie asertywności jako cechy nabytej otwiera drzwi do możliwości samodzielnej pracy nad tą umiejętnością. W rzeczywistości, wiele technik i ćwiczeń może być wykorzystywane w codziennym życiu, aby doskonalić umiejętność wyrażania własnego zdania i bronienia swoich praw.

1. Przede wszystkim, warto zacząć od autorefleksji. Pytaj siebie regularnie: „Czy w tej sytuacji powiedziałem/powiedziałam to, co naprawdę myślę? Czy respektuję swoje granice?” Taka praktyka pomaga zidentyfikować momenty, w których możesz powiedzieć „tak”, kiedy w rzeczywistości chcesz powiedzieć „nie”, i vice versa.
2. Kolejnym krokiem jest praktykowanie asertywnych wypowiedzi w bezpiecznych warunkach. Można to robić przed lustrem, z bliską osobą lub nawet w głowie. Ćwiczenie formułowania swoich myśli w sposób jasny i stanowczy pozwala na lepsze przygotowanie do realnych sytuacji.
3. Dodatkowo, warto zwracać uwagę na język ciała. Asertywność nie jest tylko kwestią słów, ale także postawy, tonu głosu i kontaktu wzrokowego. Wszystkie te elementy razem tworzą spójny obraz osoby, która wie, jakie ma prawa i nie boi się ich bronić.
4. Wreszcie, pamiętaj, że asertywność jest cechą nabytą. Oznacza to, że jak każda inna umiejętność, wymaga praktyki i cierpliwości. Im częściej będziesz praktykować wyrażanie własnego zdania i bronienie swoich praw, tym łatwiej stanie się to naturalną częścią Twojego zachowania.

Do popularnych narzędzi asertywności należą m.in.: komunikat JA, asertywna odmowa, drabinka asertywności, asertywne przyjmowanie komplementów i wiele innych. 

Podsumowanie

Asertywność, jako kluczowa umiejętność interpersonalna, stanowi fundament zdrowych relacji z innymi i z samym sobą. Przez umiejętność wyrażania własnego zdania i bronienia swoich praw, otwieramy drogę do pełniejszego zrozumienia siebie i innych. Jak podkreślono w artykule, asertywność różni się od agresji i uległości, będąc raczej złotym środkiem między tymi dwoma skrajnościami.

Z korzyści płynących z asertywnego podejścia, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym, wynika, że jest to cecha niezwykle wartościowa w dzisiejszym świecie. Niemniej jednak, otaczają nas mity dotyczące asertywności, które mogą wprowadzać w błąd i utrudniać nam jej prawidłowe rozumienie.

Jednakże najważniejsze przesłanie, które można wyciągnąć z tego artykułu, to fakt, że asertywność jest cechą nabytą. Dzięki różnym metodom, takim jak szkolenia, sesje coachingu, psychoterapia czy podstawowe ćwiczenia, każdy z nas ma możliwość rozwijania tej umiejętności i budowania relacji opartych na wzajemnym szacunku i zrozumieniu. W końcu, asertywność nie tylko wzmacnia naszą pewność siebie, ale też przyczynia się do lepszego funkcjonowania w społeczeństwie.